Bron: Hans van Waning is arts (Universiteit Leiden 1976) voor natuur-, manuele- en verslavings geneeskunde. Zijn fascinatie voor het wonder dat voeding en het leven doordrenkt betreft ook het hoe mensen zich gedragen als ze het contact met dit wonder zijn kwijtgeraakt.
Het belang van vasten voor de darmen
Vasten is voor onze darm te vergelijken met de grote vakantie, dat wil zeggen: tot rust komen door iets anders te doen. van al onze organen is de darm wel het meest opgejaagde deel van ons lichaam. gezien het aantal klachten waarmee de huisarts geconfronteerd wordt, speelt de darm een hoofdrol bij ons welbevinden. als we daar de klachten bij optellen die een direct of indirect gevolg zijn van een niet optimaal functionerende darm, dan mogen we spreken van een gezondheidsprobleem van de eerste orde!
Relaties tussen organen
Vanuit diverse medische stromingen is bekend dat er relaties zijn tussen organen. Zo is uit de Chinese geneeskunde bekend dat (dunne) darm en longen een twee-eenheid vormen met wederzijdse beïnvloeding. Vanuit de osteopathie en de orthomanuele geneeskunde is bekend dat de functie van de darm mede gestuurd kan worden vanuit de wervelkolom en dat correcties vanuit de wervelkolom de darmfunctie kunnen verbeteren. Vanuit de embryologie weten we dat de longen uit de oerdarm ontstaan, evenals de alvleesklier, de lever en de galblaas. Uit waarnemingen van de Oostenrijkse arts Mayr (zie kader) bleek dat bij ziekte steevast een niet optimale spijsvertering een grote rol speelde. Zijn onderzoek toonde aan, dat er in de darm door onvoldoende vertering van het voedsel talloze potentieel giftige stoffen ontstaan, die direct of na enige tijd aanleiding geven tot het ontstaan van allerlei ziekten.
De Oostenrijkse arts dr. F.X. Mayr (1875-1965) bracht met uiterste precisie het functioneren van de darm en de hieraan gekoppelde gezondheidstoestand van het hele lichaam in kaart. Hij deed dat door louter met de vijf zintuigen (zoals hij dat zelf zegt) systematisch een groot aantal criteria vast te leggen en te controleren.
We beperken ons tot één stof als voorbeeld: bij gisting van koolhydraten (zoals suiker en brood) ontstaan koolzuurgas en alcohol. Een ieder die in wijnen geïnteresseerd is, weet dit. Het koolzuurgas kunnen wij uit- ademen of via een wind de dampkring injagen, de alcohol wordt al snel door de darm in het bloed opgenomen en wordt vervolgens door de lever ontgift. Als dit een keer voorkomt, zal er weinig gebeuren, maar als het gistingsproces continu plaats vindt, kan de lever op den duur moeilijkheden gaan ondervinden. De roodblauwe neus die sommige alcoholisten vertonen, wordt veroorzaakt door een chronisch verwijd zijn van de haarvaten in de neus door de alcohol. Maar in onze weefsels en in onze darm ontstaan talloze andere potentieel giftige verbindingen, die in elk goed biochemieboek te vinden zijn. Voorbeelden zijn cadaverine (lijkengif), urinezuur, formaldehyde en histidine.
Vasten
Vasten geeft de darm de kans op verhaal te komen, zich te herstellen en zijn functie geleidelijk aan weer op zich te nemen. Hierdoor ontstaan er geen of veel minder slakken en gaat de darm de elders in het lichaam opgeslagen slakken uitscheiden. Want onze darm heeft naast de be- langrijke functie van stoffen opnemen ook de mogelijkheid ongewenste stoffen uit te scheiden. Vasten kan op diverse wijzen, van enkel water of thee drinken (intensieve vastenkuur), tot een wekelijkse fruitdag of een milde kuur, waarbij de voeding wordt teruggeschroefd en er een licht verteerbaar menu voor in de plaats komt. De tijdsduur van vasten kan beperkt worden en het effect van vasten kan versterkt worden door talloze maatregelen, zoals de aanvulling met darmflorapreparaten.
Waarom vasten?
Vasten is een therapie, die al werd aanbevolen door Hippokrates (460-377 voor Chr.). Als wij besluiten te gaan vasten, gaat het lichaam op zoek naar brandstof om de vitale en basale functies veilig te stellen. Wie met verstand vast, kan bij zichzelf vaststellen dat er ook een ander merkwaardig fenomeen gaat optreden. Uit de poriën, uit de longen en vooral uit de darmen, komt een stroom van een aantal vaste en gas- vormige stoffen op gang die als gemeenschappelijk kenmerk een vaak afschuwwekkende geur hebben. In de evolutie is het fenomeen stank ontstaan om ons te kunnen waarschuwen en beschermen. Wat je ruikt, zijn de homotoxicosen: een aantal organische stoffen dat ontstaat bij de onvolledige afbraak van voedselbestanddelen in de darm en in de weefsels, hierbij al dan niet geholpen door bacteriën. Uit jarenlange ervaring is gebleken dat deze toxicosen (ook wel slakken genoemd) veel ziekten en aandoeningen mede veroorzaken. De Duitse arts Reckeweg (1905-1985) heeft hier een indrukwekkend schematisch overzicht van gemaakt [1]. Hij geeft aan dat we naarmate we ouder worden steeds langer zijn blootgesteld aan de homotoxicosen. Deze toxicosen winnen steeds meer aan invloed, tot er chronisch degeneratieve verschijnselen optreden.
Kilo’s bacteriën in je buik
We staan er zelden bij stil dat onze darminhoud voor het grootste deel uit bacteriën bestaat en dat onze darmbacteriën samen een gewicht hebben dat dat van de lever overtreft. Er leven tien maal meer bacteriën in onze darm dan we cellen in ons lichaam heb- ben! Wij zijn een soort lopende planten, die onze voedingsbodem met ons in onze buik meedragen. In deze voedingsbodem zoeken de darmvlokken, die erg op de wortels van planten lijken, naar voedsel. Het is dus niet verrassend dat wij ziek worden als de darm- inhoud ongezond is.
Via homeopatische complexmiddelen activeerde Reckeweg het lichaam zich te ontdoen van de ziekmakende stoffen. Met vasten proberen we hetzelfde te bereiken. De eerder genoemde stoffen verspreiden zich via de lichaamsvochten, oftewel de humores: gal, slijm, bloed en lymfe. De humoraaldiagnostiek is erop gericht de toxines of de gevolgen van deze vergiftigingen waar te nemen. De toxines zijn vaak donker van kleur en afzettingen in de huid geven dan de zogenaamde levervlekken. De toxines kunnen ook vaatverwijdend werken waardoor je een te rode huid kunt waarnemen of, afhankelijk van de concentratie, kunnen ze vaatvernauwend werken, waardoor iemand er te bleek uit kan zien.
Geur loopt parallel met mate van reiniging
Bij iemand die vast kunnen we als regel waarnemen dat de ontlasting aanvankelijk zwart wordt, penetrant gaat stinken naar riool. De kleur verandert later via donker- en lichter groen naar donker en lichter bruin en verliest veel van de penetrante geur. De stank neemt in de loop van de tijd af en is op het minst op het moment dat het organisme zou kunnen gaan besluiten zijn spieren af te gaan breken om aan energie te komen. Het zal duidelijk zijn dat er gestopt moet zijn met vasten voordat de spiermassa wordt aangesproken. Wanneer je dan nog doorgaat is er feitelijk sprake van hongeren.
Met het verdwijnen van de penetrante geur door het vasten verdwijnen vaak ook de humoraal-diagnostische kenmerken, zoals lichtgeel gekleurd oogwit, het tranenstraatje aan de buitenkant van de ooghoek (rood geïrriteerd door de agressieve homo toxicosen), de kleur van het gelaat (van grauw naar doorbloed), de pijnlijkheid van het bindweefsel (afname), de macaronistructuur in het bindweefsel op de buik en eventueel de afwijkende dermografie (met een scherp voorwerp krassen over de huid waarbij een witte of juist rode streep ontstaat). Dat hiermee tegelijkertijd talloze symptomen verdwijnen waar de patiënt (jarenlang) hinder van ondervond, vormt een van de grote inspiratiebronnen van ons vak.
Darmspoelen versus vasten
Een deel van onze natuurgeneeskundige kennis is via Hippocrates vanuit het verre oosten (Ayurveda) op ons overgedragen. Darmspoelen kan een nuttige hulp zijn bij het ontgiften van het lichaam. Sommigen vergelijken het met tandenpoetsen en je mond spoelen. Vroeger werd darmspoelen vaak thuis ingezet bij obstipatie. Veel mensen hadden boven in de kast een klysma-apparaatje staan en nog niet zo lang geleden waren ze te leen bij de kruisvereniging. Tegenwoordig zijn ze van plastic in talloze soorten te koop.
De dynamiek van darmspoeling is anders dan die van vasten. Bij vasten maak je de gifstoffen los, bij een darmspoeling voer je ze af. Het spoelen van de darm wordt bereikt met het gebruik van bitterzout of een klysma. Het vele drinken tijdens een vastenkuur heeft niet het effect van een darmspoeling, het vocht wordt vrijwel geheel opgenomen in het lichaam. Bij darmspoelen is het de bedoeling dat het water wat je in je darm laat inlopen in contact komt met de bloedvaatjes van de darmvlokken.
Darmklachten in de praktijk
Een belangrijk deel van mijn opleiding volgde ik als assistent bij dr. H. van der Upwich, direct nadat ik als arts afgestudeerd was. Door zijn behandelingen, waarbij vasten een hoofdtherapie vormde, heb ik een aantal ziekten zien verdwijnen, waarvan ik tot dan toe op gezag van mijn opleiders had aangenomen dat ze ongeneeslijk waren. Voorbeelden hiervan waren migraine, reuma, eczeem, CARA en colitis ulcerosa. Omdat je het ont- staansproces (van jaren) probeert om te keren, waren hier vaak maanden tot jarenlange therapie voor nodig.
Het bloed uit deze bloedvaatjes doorstroomt het hele lichaam, alle organen en al het bindweefsel. Het effect dat optreedt, wordt ver- klaard door een natuurkundige wet die stelt dat de natuur ernaar streeft de concentratie van stoffen aan weerszijden van een membraan gelijk te laten worden. In dit geval verdelen goede en giftige stoffen zich gelijke- lijk over het bloed en het spoelwater. Ook na enkele dagen intensief vasten is het water dat enige tijd later de darm weer verlaat, behoorlijk verontreinigd. Aangezien dit niet uit de darminhoud komt, moet het ergens anders vandaan komen en wel uit het bloed. Een nadeel van deze methode wordt gevormd door het feit dat ook goede stoffen uit het bloed kunnen verdwijnen, zoals mineralen en (voornamelijk) wateroplosbare vitamines als vitamine C en B-complex. Deze dienen bij langdurige toepassing van klysma’s dan ook aangevuld te worden. Darmspoelen zouden we eigenlijk bloedspoelen kunnen noemen, maar deze term is gereserveerd voor nierdialyse. Vasten en darmspoelingen kunnen heel goed gelijktijdig worden ingezet, ze vullen elkaar aan. Zo zet ik tijdens de intensieve vastenkuur die ik begeleid, dagelijks darmspoelingen in om een optimale reiniging te bewerkstelligen.
Analyse van ontlasting
Het analyseren van ontlasting kan veel informatie geven over de gezond- heidstoestand op langere termijn. Ideaal gesproken vindt ontlasting plaats rond elke maaltijd. ‘Zodra er iets ingaat, kan er ook wat uit’, lijkt onze darm te denken. Bij mensen die gaan vasten, wordt dan ook bijna altijd de ontlasting vastgehouden. Bij baby’s zie je dat de ontlasting via de gastroolische (maag-dikkedarm) reflex direct na de maaltijd (of beter zuigtijd) komt. Bij volwassenen is er zoveel vertrouwen ontstaan dat er een maaltijd zal komen, dat de ontlasting al vóór het eten komt. Door onze cultuur is bij velen een patroon ontstaan van eenmaal daags ontlasting hebben. Hierbij kan het eerste gedeelte wat donkerder zijn dan het volgende, omdat het wat langer in de endeldarm is gebleven. Als de ontlasting stinkt, is er vaak sprake van een verkeerde of over- vloedige voeding en een gedegenereerde darmflora. Hierdoor vinden gisting en rotting plaats en worden giftige ontbindingsproducten aan- gemaakt. Vooral rotting, het ontbinden van eiwitten, kan veel stinkende zwavelverbindingen opleveren. De aanwezigheid van onverteerde en nog goed herkenbare delen van ons voedsel wijst op onvoldoende kauwen en/of onvoldoende verteren van het voedsel. Bij obstructie van de galwegen kan de ontlasting er wit uitzien door het ontbreken van gal die de ontlasting – afhankelijk van de kwaliteit van de gal-zwart (zwart- gallig), donkergroen, donkerbruin, lichtbruin of oker kan kleuren.
Persen
De darm heeft een eigen motoriek, die ervoor zorgt dat de lediging van de darm goed gecoördineerd kan verlopen. We kunnen de ontledigingsreflex frustreren door de eerste aandrang te negeren en pas naar het toilet gaan als onze werkzaamheden dat toelaten. Het gevolg is, dat we vaak moeten persen om de nog niet ontsloten anus open te krijgen. Nog afgezien van de verkeerde houding die door onze toiletpotten wordt veroorzaakt, forceren we de zwellichamen die rond de anus de darm keurig afsluiten en bevorderen we het ontstaan van aambeien en verzakkingen. Door het Franse hurktoilet staat de anus automatisch meer open (Helaas moeten we dit voordeel vaak met natte schoenen bekopen als je doortrekt!). Als de vetvertering in de darm niet optimaal verloopt, kunnen er zogenaamde remsporen in de toiletpot ontstaan omdat de ontlasting aan het porselein blijft kleven. Dit kan liggen aan een on voldoende vetvertering waarbij de alvleesklier te weinig vetverterende enzymen (lipase) aanmaakt. Wanneer er door gisting en rotting teveel gas in de ontlasting zit, blijft deze drijven. Immers, bijna alles wat wij eten is zwaarder dan water en zou dus na de vertering moeten zinken.
Darmspanning
Doordat de ontlasting via het slijmvlies van de darm getransporteerd wordt, is zij bij lozing bedekt door een glanzend laagje slijm. Bij onvoldoende slijm kan obstipatie optreden. Teveel slijm, al of niet met bloed, is een teken van ontsteking. De ontlasting hoort een aaneen- gesloten worst te zijn, dus niet keutelig of een serie losse worstjes. De darm kan spastisch zijn of juist te slap. Afhankelijk hiervan wordt de ontlasting hard en keutelig doordat de darm te veel vocht aan de ontlasting onttrekt, of diarreeachtig als de darm te weinig tijd krijgt om voldoende vocht te ontrekken. Nog afgezien van de klachten die door de niet optimale darmspanning veroorzaakt kunnen worden, heeft in het eerste geval – spastische darm – een grotere opname van gifstoffen uit de ontlasting plaats en in het tweede geval – te slappe darm – een onvoldoende opname van het water met de hierin opgeloste mineralen en vitamines.
“Of de darm te veel of te weinig spanning heeft kan, naast emotionele redenen veroorzaakt worden door een kleine of grote dosis gifstoffen in de darm.”
Of de darm te veel of te weinig spanning heeft kan, naast emotionele redenen (het in je broek doen van angst), veroorzaakt worden door een kleine of grote dosis gifstoffen in de darm. Van alcohol weet iedereen dat minimaal gebruik hiervan de feestvreugde doet stijgen en dat een overmaat van dezelfde stof ervoor zorgt dat mensen zich ‘lam’ drinken. Aldus kan een goede spijsvertering met een goede darmflora, met geen of minimale productie van alcoholachtige stoffen in de darm, voorkómen dat de darm teveel of te weinig spanning heeft. Vasten is een effectieve methode om de darmspanning te optimaliseren. Aldus kan de darm een bron zijn van ziekmakende stoffen, maar ook – door het vermogen tot uitscheiding – het begin vormen van de weg naar herstel ven de gezondheid.
Kenmerken van een gezonde ontlasting
- De ontlasting vindt één tot drie maal daags plaats.
- De ontlasting vindt plaats vóór het eten.
- De ontlasting bevat geen herkenbare voedselbestanddelen.
- De ontlasting wordt moeiteloos geproduceerd, dus zonder actief persen.
- De ontlasting bevuilt de anus niet, toiletpapier is overbodig.
- De geur is neutraal, licht zurig
- De kleur is lichtbruin, pindakaaskleurig. Bij uitzondering kan deze hiervan afwijken bijv. bij het eten van veel bietjes.
- De ontlasting plakt niet aan de toiletpot.
- De ontlasting blijft niet drijven.
- De vorm is die van een zachte worst.
- Er is geen sprake van gassen, bloed of veel slijm.
- De ontlasting is bedekt door een glanzend laagje.
Bron: Hans van Waning is arts (Universiteit Leiden 1976) voor natuur-, manuele- en verslavings- geneeskunde. Zijn fascinatie voor het wonder dat voeding en het leven doordrenkt betreft ook het hoe mensen zich gedragen als ze het contact met dit wonder zijn kwijtgeraakt.
referenties & literatuur
- Wijk van r, Aakster cW. Integrale geneeskunde, overzicht en prospect. stichting tijdschrift voor Integrale Geneeskunde 2006; IsBN 90 810186 1 2. Het schema van reckeweg is hierin vereenvoudigd weergegeven
- rauch E. Bloed en lichaamsvochtreiniging; De Driekhoek, IsBN 90 60 30 653 8
- Waning H. Alles over vasten, uitgever Ankh Hermes 4e druk, 2004; IsBN 90 202 4297 0
- upwich vd H. uw voeding uw beste medicijn, De Driehoek; IsBN 90 6030 208 7 (antiquarisch)
- Mayr FX. Fundamente zur Diagnostik der Verdauungskrankheiten, turmverlag, Bietigheim/Würt 1974; IsBN 37999 0167 1
- Doosje s, Wiegant F (universiteit van utrecht) en Waning van H. Vasten en welbevin den, onderzoek naar het effect van een vastenweek op gezondheid en welbevinden. Zie www.waningarts.nl
- Melchior sW. onderhuidsche zuurstoftherapie