Deze vraag krijg ik zeer regelmatig gesteld: Waarom eet jij geen gluten?
Het antwoord heb ik al gegeven in mijn vorige blog “Waarom een andere leefstijl?”. Door jarenlang van allerlei klachten te hebben gehad die niet gediagnosticeerd konden worden door de artsen ben ik zelf op onderzoek uitgegaan. Zo kwam ik bij De Hormoonfactor uit en mijn leven is daardoor totaal verandert. Nu ben ik zelf hormoonfactortrainer en wil ik mensen helpen op hun weg naar een gezonde leefstijl.
Wat zijn gluten?
Gluten zijn eiwitten die van nature voorkomen in granen oftewel “koren”. Denk maar eens aan tarwe, rogge, gerst, mais, rijst, spelt, haver en teff. Maar ook in het meel en de meelproducten die van deze granen worden gemaakt zoals brood, crackers en pasta.
Stiekem zijn er ontzettend veel mensen die gluten niet of nauwelijks verdragen, waardoor zij te kampen krijgen met allerlei vage en onverklaarbare gezondheidsklachten. Gluten zijn graaneiwitten; gliadinen zitten dan ook uitsluitend in graanproducten. Onverdraagzaamheid t.o.v. gluten kan aangeboren zijn, maar ook pas op latere leeftijd ontstaat. Alleen bij aangeboren gluten-intolerantie spreekt men van coeliakie.
Intolerantie houdt in dat je lichaam héél erg slecht is in het verteren, absorberen en/of verwerken van bepaalde voedingsstoffen (meestal eiwitten). De stof in gluten (graaneiwitten) die het vaakst problemen veroorzaakt is “gliadine”. Als je gliadine-houdende gluten niet goed kunt verteren, spreekt men ook wel van:
- Gluten-intolerantie (= geen gluten kunnen verdragen)
- Coeliakie (koilia = Grieks voor ‘buik’)
- Glutenallergie (= allergisch zijn voor gluten)
Bovenstaande termen zijn allemaal benamingen voor één en dezelfde aandoening, namelijk: “overgevoeligheid voor gluten”.
De darmwand wordt door toedoen van gluten-intolerantie beschadigd, en zodoende treden allerhande ontstekingsreacties op. Ook als je niet aan coeliakie lijdt kunnen gluten allerlei aspecifieke gezondheidsklachten veroorzaken. Gluten is dan ook een potentiële ziekmaker.
Gluten zijn niet alleen slecht voor mensen met medisch gediagnosticeerde gluten-intolerantie.
Bijna iedereen is in zekere mate overgevoelig(sensitief), intolerant of allergisch voor gluten. Sterker nog: er is bijna niemand wiens lichaam goed is in het verwerken van gluten. Dat betekent dat er enorm veel mensen zijn die zich dagelijks slap, futloos of zelfs ziekelijk voelen omdat ze ongemerkt aan gluten-intolerantie lijden.
Dit betekent overigens niet dat iedereen direct zou moeten stoppen met het eten van gluten. Het is veeleer raadzaam om je gluten-consumptie flink af te bouwen en eens te kijken of je je er beter door gaat voelen. Mocht je lekkerder in je vel zitten na het minderen van gluten, dan is dat een teken dat je er goed aan doet om zo veel mogelijk glutenvrij te gaan eten.
Kort door de bocht kunnen gluten je darmen kapot maken. Als jouw darmen slecht reageren op gluten, dan ontstaan er namelijk beschadigingen in de darmwand. Je darm uitstulpingen oftewel darmvlokken oftewel “villi” raken ontstoken, en deze ontstekingsreactie kan op zijn beurt talloze gezondheidsproblemen teweegbrengen.
Meestal ontstaan er allerhande aspecifieke klachten ten gevolge van gluten-sensitiviteit. Je gaat je moe, suf en slap voelen, zonder dat je merkt dat het door je glutenconsumptie komt. Daarnaast zijn de volgende medische klachten gelinkt aan coeliakie oftewel gluten-allergie:
- Opgezette buik & buikpijn
- Darmverstopping (obstipatie/constipatie)
- Chronische diarree
- Misselijkheid & braken
- Gebrekkige eetlust
- Groeiachterstand & skeletmisvorming (bij jonge kinderen)
- (Onverklaarbare) gewichtsafname
- Bloedarmoede (anemie)
- Jeuk in de keel
- Botontkalking (osteoporose)
- Moeheid, lusteloosheid & slaperigheid
- Stemmingswisselingen
- spierklachten (spierslapte, krampen e.a.)
- Zenuwaandoeningen
- Verminderde vruchtbaarheid
- Huidproblemen
Welke granen veroorzaken gluten-intolerantie?
Alle granen bevatten gluten, maar niet alle gluten bevatten gliadine. Dat betekent dan ook dat niet alle granen gluten-intolerantie veroorzaken. De belangrijkste granen die glutenallergie kunnen veroorzaken zijn als volgt:
- Tarwe
- Gerst
- Rogge
- Spelt
- Kamut
- Haver*
*Let op: zuivere haver bevat geen gliadine, maar “aveline”…Helaas wordt haver vaak vermengd met gliadine-houdende graansoorten. Kijk daarom op de verpakking van haver of deze “besmet” of juist “glutenvrij” is.
Waar zitten gluten in?
Gliadine-houdende gluten zitten niet alleen in bovenstaande granen, maar ook in alle producten die uit deze “koren” worden vervaardigd. Zoals je je wellicht kunt voorstellen betreft dit een enorme lijst met gluten-houdende levensmiddelen. Hierbij een aantal belangrijke voorbeelden van voedingsmiddelen die rijk zijn aan gliadine-houdende gluten die je niet moet eten in geval van coeliakie.
- Alle soorten “gewoon” brood
- Beschuit, crackers, stokbrood, broodjes e.a.
- Koek, cake & gebak
- Ontbijtgranen (cruesli & muesli)
- Pasta (macaroni, spaghetti, vermicelli, penne e.a.)
- Meel (tarwemeel, havermeel, roggemeel, griesmeel e.a.)
- Bloem (tarwebloem, roggebloem, gerstemoutbloem e.a.)
- Havervlokken & havermout
- Couscous (gemalen durumtarwe)
- Bulgur (gestoomde durumtarwe)
- Seitan (pure tarwegluten)
- Graankiemen, graankorrels & graanvlokken
- Gort (gepelde gerst), parelgort & gortepap
- Mout (ontkiemde tarwe & gerst)
- Grutten (gebroken granen)
- Spelt (wilde tarwe)
- Kamut (biologisch geteelde tarwe)
- Mout
- Tarwegries & -griesmeel + “semolina”
- Gliadine-houdend bindmiddel in soepen & sauzen
- Bier: pils & speciaalbieren
- Gliadine-houdend bindmiddel in verwerkte vleeswaren (gehakt, worst, hamburgers e.a.)
- Bepaalde vitaminesupplementen
- Zetmeel
Naast de “gevaarlijke” granen die hierboven uiteen zijn gezet, zijn er tevens granen zonder gliadine-houdende gluten. Gluten die niet of nauwelijks gliadine bevatten en dus GEEN coeliakie veroorzaken zijn die in:
- Rijst
- Maïs
- Teff
Je kunt dan ook met gerust hart rijst, mais en teff eten als je lijdt aan glutenintolerantie c.q. coeliakie. Meel en meelproducten van niet-granen –zoals wilde rijst, boekweit, quinoa en amaranth– bevatten sowieso geen gluten en kunnen dan ook vrijelijk worden gegeten.
Voeding zonder gluten!
Mensen met coeliakie mogen geen gliadine binnenkrijgen uit tarwe, rogge, gerst, kamut, spelt of haver. Aangezien gluten in enorm veel levensmiddelen worden verwerkt, is het erg lastig om glutenvrij te eten.
Door langdurig gliadine te mijden, verdwijnen de ontstekingen en krijgt de dunne darmwand de kans om zich te herstellen. De volgende voedingsmiddelen kunnen wel genuttigd worden:
- Alle soorten rijst
- Aardappels
- Maïs, quinoa & amaranth (gliadine-vrije graansoorten)
- Boekweit, amarant
- Teff
- Cassave & tapioca (wortelknol)
- Peulvruchten (sojabonen, erwten, linzen e.a.)
- Groenten & fruit
- Noten, pitten & zaden
- Zuivel (melk, kaas, yoghurt, kwark e.a.)
- Vlees & vis (ongekruid + ongepaneerd)
- Boter en olijfolie
Let op: pure “onbesmette” haver is in principe ook vrij van gliadine-houdende gluten. Let dan wel op het glutenvrij-teken
Een glutenvrij dieet kan ervoor zorgen dat gluten-gerelateerde gezondheidsklachten afnemen of zelfs verdwijnen.
Voor een heerlijk glutenvrij, lactosevrij, eivrij en gistvrij brood zie de recepten op het blog.